Wat heeft het gekost?

Jeugdzorg (Act. 2019 € 800.000 N)   € 720.000 N
De kosten jeugdzorg over 2019 zijn € 720.000 hoger dan begroot. Dit is in lijn met de verwachting halverwege dit jaar. Er is steeds meer grip op de kostenontwikkeling. In 2019 zien we dan ook de groei van de kosten op jeugdzorg verder afvlakken. Middels maatregelen en transformatie van het Sociaal Domein is hierop ingezet. Bij de halfjaarrapportage was sprake van een autonome groei van ambulante jeugdzorg en een daling van verblijf. Dit beeld is niet gewijzigd over het tweede halfjaar. Bij de actualisatie halverwege dit jaar is rekening gehouden met een nadeel van € 100.000 over 2018. Dit nadeel is bijgesteld naar € 60.000. Het declaratiegedrag van zorgaanbieders was afgelopen jaren tamelijk onvoorspelbaar. Door verbeterde prognoses en versneld factureren van deze aanbieders hebben wij steeds meer grip op de kostenvoorspelling.

De totale uitgaven jeugdzorg 2019 bedragen circa € 31,4 miljoen. Bij ambulante jeugdhulp zien we een eerste effect op het omzetten van exclusieve opvang naar inclusief. De kosten van jeugdzorg stabiliseren, maar op onderdelen zien we helaas nog wel een toename van de kosten. Ambulante zorg laat een kostenstijging zien in met name behandeling, begeleiding en GGZ. De oorzaak is zowel een toename in volume van het aantal cliënten als de intensiteit van het zorgtraject. Ook is er sprake van een vertraging in de daling van de kosten zoals opgenomen in het maatregelenpakket. Enerzijds door de complexiteit van de wettelijke maatregelen en anderzijds door het feit dat we als gemeente afhankelijk zijn van de, niet afdwingbare inzet van partners (bijvoorbeeld onderwijs). Bij verblijf zien we een daling van de kosten door actieve regie op 18-/18+. Voor jeugd bedraagt de totale ingeboekte ombuiging 2019 circa € 1 miljoen die op onderdelen meer oplevert dan verwacht en op onderdelen iets vertraagd is. Het financiële resultaat zal betrokken worden bij de komende perspectiefnota.

In bovenstaande grafiek zien we een stijging van de kosten en het budget in de jaren. Dit budget is inclusief aanvullingen vanuit de algemene middelen. In 2019 was een aanvulling noodzakelijk van circa € 5,2 miljoen. Hierbij is rekening gehouden met de incidentele extra middelen jeugd (€ 2,6 miljoen voor 2019).

Leerlingenvervoer en vraagafhankelijk vervoer (Act. 2019 € 50.000 N)   € 185.000 N
Leerlingenvervoer is een openeinderegeling. Met ingang van het nieuwe schooljaar zien we dat de volumestijging die we bij de actualisatie al zagen zich heeft doorgezet. Meer leerlingen en meer ritten hebben tot een nadeel geleid. Daarnaast zijn de kosten van het beheerbureau die vanuit de regio zijn door belast hoger dan begroot onder andere om de aanbesteding leerlingenvervoer die momenteel loopt te begeleiden. In de Perspectiefnota 2020-2023 is besloten over maatregelenpakket 2.0 sociaal domein waarin ook maatregelen die betrekking hebben op het leerlingenvervoer zijn opgenomen. Op termijn verwachten we hier de eerste resultaten van te zien.
Voor wat betreft vraagafhankelijk vervoer zien we een voordeel.

Thuisondersteuning - maatwerkvoorziening (Act. 2019 € 425.000 V)   € 780.000 V
Het bij de halfjaarrapportage gemelde voordeel is bij de rekening hoger uitgevallen. Vooral de effecten van de invoering abonnementstarief met een aanzuigende werking op thuisondersteuning heeft nauwelijks plaatsgevonden (en is dus veel lager dan verwacht). Wel is er een - constante - stijgende groei van het aantal cliënten dat gebruik maakt van thuisondersteuning. Ook zien we hier de effecten van het versterken van de regiefunctie door het passend en scherper indiceren (met als gevolg een gemiddeld lagere indicatie per cliënt).
Nog altijd bestaat overigens de verwachting dat de invoering van het abonnementstarief nog zal gaan leiden tot kostenstijgingen. Daarnaast is de ingeboekte taakstelling (in het kader van de ombuigingsmaatregel thuisondersteuning) door het gebruik van een schoonmaaktarief conform de Cao Schoonmaak niet realiseerbaar.
Het resultaat 2019 zal in afstemming met de voortgang van de ombuigingsmaatregel betrokken worden bij de komende perspectiefnota.

Begeleiding, dagbesteding etc. (Act. 2019 € 200.000 V)   € 480.000 V
Met inachtneming van een nadeel van circa € 0,1 miljoen aan verrekeningen vorige jaren, bestaat een voordelig saldo op de kosten van ongeveer € 0,6 miljoen. Een precieze duiding is lastig te geven. Processen als langer thuis wonen, de vergrijzing, het overkomende van cliënten uit de Jeugdwet (18+), de verschuiving van Wmo naar Wlz, het versterken van de regiefunctie en wellicht zelfs de aanzuigende werking van de invoering van het abonnementstarief lopen door elkaar. Daarnaast lopen er processen rond de ombuigingen, waaronder bijvoorbeeld de voorzichtige verschuiving tussen specialistische en reguliere begeleiding en de aanscherping van de tarieven. Dat laatste heeft ondermeer geleid heeft tot een forse daling van de kosten dagbesteding. Het huidige voordeel bestaat in elk geval uit lagere bestedingen voor de woonbegeleiding 18+. Een deel van de cliënten landt bijvoorbeeld bij beschermd wonen. Ook heeft het versterken van de regiefunctie een voordelig financieel effect.

In percentages wijzigen de kosten en cliënten ten opzichte van 2018 als volgt:

Met de toename van het aantal cliënten zien we de kosten minder sterk dalen door aanscherping van de tarieven en een verlaging van de geïndiceerde hoeveelheden (door passend en scherper indiceren).

Budget en kosten op zorgjaar: (realisatie 2015-2019)
Als we de kosten van begeleiding en dagbesteding "zuiver" op het jaar zetten (bijv.: kosten van 2018, die in 2019 betaald zijn, tellen we op het jaar 2018 etc.), ontstaat het volgende beeld:

We zien in bovenstaande grafiek de in 2018 ingezette daling van de kosten als een effect van de ombuigingen. Door passend indiceren en strakke opdrachtverstrekking richting aanbieders kunnen we richting onze inwoners goede begeleiding en ondersteuning blijven bieden tegen afnemende kosten. Dit is in lijn met de doelstellingen vanuit de decentralisatie en transformatie. Dit heeft niet geleid tot een toename van klachten en/of bezwaren. De stijging in 2020 betreft, naast de regulier verwachtte groei, vooral de toename van zowel het budget en kosten voor de beweging om jongvolwassenen onder te brengen bij de Wmo in plaats van de verlengde jeugdhulp. Voor 2020 verwachten we een stijging van kosten (met name door de transformatiebeweging om jongvolwassenen onder te brengen bij de Wmo in plaats van de verlengde jeugdhulpen) en toename van budget door regulier verwachtte groei.

Inzet algemene middelen:
Vanaf 2019 is het budget voor begeleiding structureel met € 1,7 miljoen gecompenseerd vanuit de algemene middelen. Hier tegenover zijn er ook ombuigingstaakstellingen ingeboekt, waarmee het budget 2019 met € 1,0 miljoen is verlaagd. Per saldo een extra inzet van € 0,7 miljoen.

Hulpmiddelen en woonvoorzieningen (Act. 2019 € 140.000 N)   € 60.000 N
Hier zien we vooral bij vervoersvoorzieningen en rolstoelen een hoger gebruik en extra benodigde personele inzet. Een deel van de kostenstijging is toe te schrijven aan de ontwikkeling van de invoering van het abonnementstarief. Ten opzichte van halfjaarrapportage vallen de werkelijke bestedingen iets gunstiger uit en zien we tevens op woonvoorzieningen een voordelig resultaat van € 50.000. Per saldo resteert een nadeel van € 60.000.

Beschermd wonen (Act. 2019 € 700.000 N)   € 2.390.000 N
Verrekening met bestemmingsreserve Beschermd Wonen (Act. 2019 € 700.000 V)   € 1.920.000 V
Vanuit het hoofdlijnenakkoord GGZ hebben we in september € 0,47 miljoen aanvullende middelen gekregen. Deze extra rijksmiddelen staan nog als voordelig resultaat op programma 8 Bestuur en organisatie en worden verrekend met het bovenstaande nadeel van € 2,4 miljoen. Het werkelijke nadeel van € 1,9 miljoen betreft vooral een hoger (gewenst) gebruik van extramurale arrangementen in zowel Ede als onze regiogemeenten. Deze lijn was bij de halfjaarrapportage al zichtbaar. Gezien het nieuwe hoofdlijnenakkoord GGZ en de demografische groei, is verdere afbouw van de intramurale bedden niet/amper te verwachten. Ook de kostenafwikkeling van vorige jaren heeft tenslotte nog geleid tot extra kosten.

Wanneer we de kosten afzetten tegen de centrum-gemeentelijke middelen beschermd wonen (€ 23,4 miljoen), dan zijn de verkregen middelen volledig ingezet. De onttrekking van € 0,65 miljoen uit de reserve beschermd wonen wordt namelijk geheel verklaard door de gemaakte kosten van afwikkelingen voorgaande jaren.
In 2020 gaan we het toegenomen gebruik van GGZ-arrangementen en ook de in pilot gestarte lokale toegang via enkele regiogemeenten evalueren. Om daadwerkelijk kosten te kunnen besparen, is het nodig dat de komende periode meer zelfstandige woonplekken voor de doelgroep beschikbaar komen.

Maatschappelijk opvang (Act. 2019 € 400.000 V)   € 310.000 V
Verrekening met bestemmingsreserve Maatschappelijke Opvang (Act. 2019 € 400.000 N )   € 500.000 N
De in september ontvangen compensatie van het rijk voor de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers is nog niet besteed. Overleg hierover met de gemeente Wageningen vindt momenteel plaats. De beschikbare middelen zijn gereserveerd in de reserve Maatschappelijke opvang. Het budget nachtopvang zwerfjongeren is niet benut, omdat er geen vraag naar deze opvang bestaat. De afrekening voor de realisatie van de tijdelijke (winter)opvang bij het sociaal pension (van eind december) is nog niet beschikbaar en wordt in 2020 verantwoord ten laste van de reserve en de beschikbare middelen voor renovatie van het sociaal pension. Het nadelig saldo op dit product wordt gecompenseerd door de in september ontvangen rijksinkomsten op programma 8 Bestuur en organisatie.

Stelpost ombuigingen sociaal domein (Act. 2019 € 650.000 V)   € 820.000 V
In de Programmabegroting 2019-2022 is het eerste maatregelenpakket opgenomen op te komen tot een financieel duurzaam perspectief. Dit maatregelenpakket valt binnen bestaande beleidskaders en kent drie lijnen: 1. effectievere sturing; 2. efficiency in bedrijfsvoering; 3. sturen op samenwerking in ketens. De uitwerking in een 20-tal maatregelen is in 2019 hoger dan de totale taakstelling 2019 op sociaal domein. Hierdoor is er een incidentele buffer/stelpost (€ 0,9 miljoen). De kosten ter voorbereiding op de ombuigingen sociaal domein zijn beperkt gehouden tot € 80.000 waardoor er een vrijval is van € 820.000.

Aanvullend Inkomen (Act. 2019 € 115.000 N)   € 75.000 N
Alle regelingen in het kader van aanvullend inkomen zijn open eind regelingen. De doelgroep zijn de inwoners met een inkomen tot 130% van het sociaal minimum. Zo worden ook de werkenden en hun kinderen bereikt en ondersteund om te participeren. Voor 2019 is er een tekort ontstaan. Het aantal inwoners dat een beroep doet op de vergoeding voor bewindvoering is gestegen. Daarnaast is het tarief van bewindvoering gestegen. Dit leidt tot een resultaat van € 75.000 negatief, met als kanttekening dat de kosten minder zijn gestegen dan voorgaande jaren door het inzetten van het gemeentelijke product Budgetplus. Het aantal inwoners dat een beroep doet op de collectieve zorgverzekering, in combinatie met de hogere premies, leidt tot een nadeel op zorgkosten van € 40.000. We hebben in 2019 een eenmalig voordeel van € 40.000 door toevoeging van restant budget Kleine Schulden.

Wet Kinderopvang   € 40.000 N
Het budget voor de wet Kinderopvang is met € 40.000 overschreden. Deze gelden zijn bedoeld voor de kosten van Sociaal Medische Kinderopvang en om het verschil uit te betalen tussen de toeslag voor kinderopvang (belastingdienst) en de werkelijke kosten. De gemeente betaalt het verschil zodat inwoners met een bijstandsuitkering geen financiële belemmering ervaren bij de acceptatie van werk in relatie tot de noodzaak tot kinderopvang. Het aantal inwoners dat een beroep doet op kosten voor kinderopvang op basis van sociaal medische indicatie is sterk gestegen. Onderzocht gaat worden of dit komt door de beleidsaanpassing Jeugdwet om de vergoedingen voor BSO+ in te perken.