Terwijl Ede en Nederland in haar geheel op dit moment gebukt gaat onder de gevolgen van het coronavirus, blikt deze jaarrekening terug op een jaar waarin we geen idee hadden wat een pandemie inhoudt. Het aantal besmettingen en dodelijke slachtoffers neemt elke dag toe. We leven mee met hen die getroffen zijn. Het college doet alles wat in haar vermogen ligt om met u door deze moeilijke tijd te komen. Het is dan ook met enige relativering dat we terugkijken op het jaar 2019 en onze uitgaven, inkomsten en behaalde resultaten in deze jaarrekening presenteren.
U leest in deze programmarekening aan welke opgaven, programma’s en projecten de gemeente Ede heeft gewerkt. Ook leest u welke resultaten wij hebben behaald. De resultaten worden zoveel mogelijk gerealiseerd in co-creatie met maatschappelijke partners, bewoners en onze omgeving. We noemen in deze inleiding een aantal in het oog springende gebeurtenissen in 2019.
We kijken terug op een jaar met een aantal grote evenementen met landelijke uitstraling. Grote evenementen die Ede op een mooie manier in beeld brachten. Na het NK wielrennen in juni was de Airborne een dag met een gouden randje: 75 jaar in vrijheid leven, koninklijk bezoek en een record aantal belangstellenden. Op een zomerse middag in september onthulde veteraan John Jeffries samen met een lid van het Edese kindercollege het landmark ‘Vensters op het Verleden’ op de Ginkelse Heide. Het vertelt het verhaal van de luchtlandingen en is een verrijking voor ons herinneringstoerisme.
Veiligheid is en blijft altijd een belangrijk onderwerp voor de gemeente. In 2019 is opnieuw ingezet op de aanpak van ondermijning. Een voorbeeld hiervan is het Keurmerk Veilig Buitengebied, waarbij leefbaarheids- en veiligheidsvraagstukken worden geïnventariseerd onder bewoners, ondernemers en professionals. Dit leidt tot acties op zowel het gebied van preventie als repressie.
Met het programma biodiversiteit is verder gewerkt aan herstel van de biodiversiteit in de gemeente Ede. Ook werd een landbouwvisie opgesteld, waarin twee belangrijke uitgangspunten zijn verwoord. Enerzijds wil Ede graag dat er een sterke landbouwsector aanwezig blijft in de gemeente. Anderzijds wil Ede stimuleren dat de landbouw een verandering inzet in de richting van natuurinclusieve en circulaire landbouw.
De gemeenteraad heeft de beleidsnotitie 'Betaalbare huur- en koopwoningen' vastgesteld als aanscherping van de woonvisie. Hierin zijn specifieke regels opgenomen die ertoe moeten leiden dat de doelstelling van minimaal 22% sociale huur gehaald wordt, en tevens voldoende goedkope koop gerealiseerd wordt door Woonstede, marktpartijen of ultimo de gemeente.
In mei 2019 oordeelde de Raad van State dat het programma aanpak stikstof (PAS) niet houdbaar was. Dit besluit leidde wel tot forse uitdagingen, onder meer bij vergunningverlening voor de bouw. We ontwikkelden een Edese aanpak Stikstofproblematiek. Op voorwaarde dat ontwikkelaars extra inspanningen leveren op het gebied van natuur inclusief ontwerp en klimaatneutrale bouw, konden diverse plannen toch vergund worden.
De ‘Wind- en zonnewijzer’ is vastgesteld. Eind 2019 is door de gemeenteraad besloten om met behulp van een selectieprocedure aan de slag te gaan met nog eens 40 hectare aan grote zonnevelden.
Om de bereikbaarheid van Ede op orde te houden, investeerden we in gerichte maatregelen op bedrijventerreinen Frankeneng en Heestereng. Bestaande fietsroutes naar Bennekom, Veldhuizen en Ede-Zuid zijn verkeersveiliger gemaakt. We werkten samen met bewoners, de Fietsersbond en andere partijen aan plannen voor nieuwe, verkeersveilige fietsroutes.
In het centrum van Ede werd hard gewerkt aan het terugbrengen van de Edese eigenheid. Samen met ondernemers en inwoners de schouders eronder zetten, met een vernieuwde, vergroende Grotestraat als tastbaar resultaat. In december werd bovendien de nieuwe verlichting voor de Oude Kerk gerealiseerd.
Voor het Food & Businesspark bij De Klomp werden de eerste reserveringsovereenkomsten met belangstellende bedrijven gesloten.
Sinds de decentralisatie van 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. We zetten in 2019 stevig in op de transformatie van het sociaal domein. We boeken resultaten. Wij zien bijvoorbeeld een - constante - stijgende groei van het aantal cliënten dat gebruik maakt van thuisondersteuning. Door het versterken van de regiefunctie, door het passend en scherper indiceren, stijgen de kosten echter niet evenredig met als gevolg een gemiddeld lagere kostprijs per cliënt.
We hebben goede afspraken weten te maken met de huisartsen. Daarmee hebben we beter zicht gekregen op de verwijzingen die zij doen en kunnen zij gebruik maken van de specialistische ondersteuner voor de jeugd GGZ die de gemeente hen beschikbaar stelt. Het gebruik van de BSO+ is fors teruggedrongen. In plaats daarvan ondersteunen we de gewone BSO zodat zij in staat zijn kinderen met extra ondersteuningsbehoefte op te vangen. Zo werken we tegelijk aan inclusie.
De overdracht van deze taken van Rijk naar gemeenten ging gepaard met een budget korting. Vanuit de VNG en G40 is in de eerste maanden van 2019 hard gelobbyd voor extra budget voor met name de jeugdzorg. Dit had als resultaat dat € 1 miljard extra in het gemeentefonds is gestort, € 400 miljoen voor 2019 en € 300 miljoen voor 2020 en 2021. Voor 2022 en de jaren daaropvolgend wordt een onderzoek uitgevoerd naar de noodzakelijke bekostiging van de jeugdzorg.
Ede heeft samen met Wageningen een regionaal cultuurprofiel opgesteld. De Minister van OC&W heeft ingestemd met de vorming van de cultuurregio Ede-Wageningen waarmee extra Rijksmiddelen beschikbaar zijn gekomen voor het opzetten van culturele pilots.
We spraken tientallen sporters, vrijwilligers die actief zijn bij sportclubs en leden van clubbesturen over de plannen van sport in Ede. Welke accommodaties zijn nodig, hoe zorgen we dat iedereen mee kan sporten? Om op een gezamenlijke wijze om te gaan met deze vraagstukken, ondertekenden we een Sportakkoord.
Afgelopen jaar zijn scenario’s uitgewerkt om te komen tot een culturele invulling van de Frisokazerne. Het idee is om in de kazerne een multimediale tentoonstellingsruimte te realiseren waar in samenwerking met het Kröller-Müller Museum het levensverhaal van Helene Kröller-Müller wordt verteld.
In 2019 ondertekenden we met het Rijk en onze samenwerkingspartners de regiodeal FoodValley. We werken de komende jaren samen aan goede en gezonde voeding, toekomstbestendige landbouw en de versterking van het kennis- en innovatiesysteem.
Het gemeentelijke fraude- en handhavingsbeleid is geëvalueerd. Gebleken is dat weliswaar de Edese aanpak in de toegang tot bijstandsuitkeringen effectief is, maar dat het tegengaan van oneigenlijk gebruik en het opleggen van maatregelen (bij het niet nakomen van arbeidsverplichtingen) beter kan. Op basis van de evaluatie is een nieuwe visie en een beleidsplan voor 2020 opgesteld waarin hier nadrukkelijker op wordt ingezet.
Financiën
De financiële opgave van de begroting 2019 was het oplossen van de forse tekorten sociaal domein gelijk op te laten lopen met de verwezenlijking van de overige opgaven die we ons in het bestuursakkoord gesteld hadden. Dit is nog steeds actueel. Ondanks de druk op de begroting heeft het college vorig jaar een sluitende begroting voor 2020 voor kunnen leggen. Zonder daarbij ingrijpende maatregelen als het verhogen van de OZB belasting of het sluiten van voorzieningen te moeten nemen. Omdat vele gemeenten met een krappe begroting te maken hebben en het Rijk geld over houdt, is de financiële verhouding tussen Rijk en gemeenten verslechterd. Een eerste extra bijdrage van het Rijk voor de jeugdzorg is verwezenlijkt, maar de structurele hoogte van deze bijdrage is nog onzeker. Het onderzoek dient dat aan te geven en een nieuw kabinet zal een dergelijk bedrag ook nog aan het gemeentefonds moeten toevoegen.
In het verleden toonde de jaarrekening van de gemeente Ede forse rekeningoverschotten. Planningsoptimisme – meer begroten dan men daadwerkelijk uit kan geven of aanbesteden – was daar debet aan. Inmiddels is dat verleden tijd. Het resultaat is nagenoeg nihil. Een eerste oogopslag doet anders vermoeden. Het resultaat van € 9,7 miljoen is echter het gevolg van € 6,9 miljoen dat laat in het jaar aan Ede is toegekend en dat in 2020 besteed moet worden zoals € 4,5 miljoen aan gelden voor de regiodeal die hier onderdeel van uit maken. Verder viel het verwachte nadeel op het sociaal domein € 2,3 miljoen minder slecht uit. De enige echte plus zat in het resultaat van grondzaken: € 2,7 miljoen. We stellen voor het voordelig resultaat grondzaken toe te voegen aan de algemene reserve, in lijn met uw besluitvorming van vorig jaar.
Vanuit het Investeringsfonds Impuls Ede is bovenop de reguliere begroting € 4,8 miljoen besteed aan de bekende speerpunten.
Leon Meijer,
Wethouder Financiën.